سربازان ناپلئون در سال 1812 وارد روسیه شدند. بعد از جنگ خونین در بورودینو در 130 کیلومتری مسکو روس‎ها مسکو را ترک کردند و اجازه دادند ناپلئون وارد مسکو شود و در کرملین مستقر شود. شبی که او وارد مسکو شد آتشی درگرفت که تقریباً تمام شهر را به کام خود کشید. با فرا رسیدن زمستان نیروهای ناپلئون مجبور شدند یک ماه بعد از ورود به مسکو آنجا را ترک کنند. بعد از آن مسکو بازسازی شد و جمعیت آن از 350 هزار در سال 1840 به 4،1 میلیون در سال 1914 افزایش یافت. اکتبر سال 1917 درگیری‎های زیادی برای مسکو دربرداشت. بلشویک‎ها کرملین را در طی هشت شبانه‎روز اشغال و ترک کردند و دوباره به تصرف خود درآوردند. در سال 1918 دولت روسیه بعد از دو قرن غیبت دوباره از سنت‎پترزبورگ به مسکو منتقل شد. این امر باعث نگرانی می‎شد که به علت نزدیکی سنت‎پترزبورگ (پطروگراد به قول آن زمان) به کشورهای اروپایی، پایتخت ممکن است مورد حمله آلمانی‎ها قرار گیرد.

مسکو زمان قرون وسطی یک شهر چوبی بود و آتش بویژه خطر بزرگی برای آن محسوب می‎شد. در دست‎نوشته‎های تاریخی از تعداد زیادی آتش‎سوزی یاد شده است که ده ها آتش‎سوزی در نیمه دوم قرن 15 بوقوع پیوست. در تابستان سال 1547 آتش‎سوزی وحشتناکی مسکو را فرا گرفت که بر اثر آن 2700 نفر جان خود را از دست دادند. 25 هزار خانه و 250 کلیسا سوخت. بعد از یکی از بزرگترین آتش‎سوزی‎ها که در سال 1493 رخ داد، میدان اصلی شهر – میدان سرخ – برای مدت طولانی نام میدان آتش به خود گرفت.

مسکو بزرگترین مرکز علمی روسیه است. مسکو بزرگترین مرکز آموزش عالی در روسیه است. در این شهر بیش از 80 مدارس عالی، دانشگاه و انستیتو و مراکز علمی دیگر فعالیت می‎کنند. مسکو به عنوان مرکز فرهنگی کشور به رسمیت شناخته شده است. مسکو همچنین به عنوان شهر ورزشی مشهور است. مسکو با جمعیت بیش از 9 میلیون نفری خود دارای مساحتی به وسعت بیش از 1000 کیلومتر مربع است. شما در عرض نیم ساعت خواهید توانست دیوار کرملین مسکو به طول 2،2 کیلومتر را دور بزنید. در عرض چند ساعت موفق خواهید شد خیابان حلقه‎وار سادوویه کالتسو به طول 16 کیلومتر را طی کنید. و برای اینکه از شمال تا جنوب و یا از غرب تا شرق مسکو را که حدود 40 -35 کیلومتر است را طی کنید به یک روز کامل احتیاج دارید.

مجتمع‎های ساختمانی در مسکو به انواع گوناگون هستند که به دوره‎های مختلف تعلق دارند. تعداد زیادی از این خانه‎ها بشکل قوطی کبریت ساخته شده‎اند . این نوع از خانه‎ها در سال‎های 1950 برای اولین بار ظاهر شدند و معمولاً 9 - 8 طبقه بودند. علاوه بر ساختمانهای مسکونی، ادارات و تئآترها، موزه‎ها وساختمان راه‎آهن و غیره وجود دارند. در مسکو ایستگاه‎های زیادی وجود دارد که از جمله می‎توان از 9 ایستگاه راه‎آهن، 2 ایستگاه کشتی‎های رودخانه‎رو، 5 فرودگاه که به فاصله 30 تا 40 کیلومتری از مرکز شهر واقع شده‎اند، نام برد. یکی دیگر از بناهای شهر مسکو مدارس است. تا سال 1925 فقط 50 – 40 مدرسه در مسکو فعالیت می‎کرد. اما از سال 1925 تا 1934 توانستند 70 مدرسه دیگر بسازند. در سال 1935 تصمیم گرفته شد که طرح تمام مدارس یکسان باشد. یعنی تمام مدارس باید دارای 22 کلاس، 2 رخت‎کن و فقط 4 طبقه باشد. مدارس سال‎های 1930 میلادی تماماً آجری و دارای 4 طبقه و دو ورودی در دو انتهای ساختمان بود. یکی برای رفت و آمد دانش‎آموزان ارشد و دیگری برای رفت و آمد دانش‎آموزان کلاس‎های ابتدایی.

مسکو شهری است کاملاً مسطح و دارای علائم شهری بسیار نادر که احتمالاً هفت خواهران استالین را می‎توان جزئی از آنها دانست. این ساختمانهای بزرگ و با ابهت در زمان استالین ساخته شده‎اند که دانشگاه مسکو و وزارت امور خارجه از آن تعداد هستند. در مسکوی قدیم فقط خیابان‎های اصلی که از کرملین منشعب می‎شدند را نام‎گذاری می‎کردند. این خیابانها به وسیله کوچه‎های باریک و کوتاه و حتی بعضی‎مواقع کوچه‎های پیچ‎دار بهم وصل می‎شدند. کلمه پراسپکت (گرفته شده از زبان لاتین که به معنی دید وسیع است و اکنون معنی شاهراه دارد) در قرن 18 وارد زبان روسی شد. فقط 60 سال پیش این پراسپکت‎ها در مسکو ظاهر شدند. برای نمونه می‎توان از لنینگرادسکی پراسپکت، لنینسکی و کوتوزوفسکی پراسپکت نام برد. در اواخر قرن 18 در مسکو قرار شد دیوار سفید شهر را که به دور مرکز مسکو کشیده شده بود خراب کنند. این کمربند آزادشده برای ساخت خیابان زیاده از حد عریض به نظر می‎آمد و برای ساختن خانه مسکونی زیاده از حد باریک. به این ترتیب، به جای دیوار خراب شده اولین بلوارها در مسکو ظاهر شدند. از این نوع بلوارها می‎توان از توِرسکوی، نیکیتسکی، پتروفسکی، پاکروفسکی و غیره نام برد. میدان‎های مسکو که قبلاً محل تجمع تجار بودند و به عنوان بازار مورد استفاده قرار می‎گرفتند در کنار دروازه‎های دیوار شهر ایجاد می‎شدند. قدیمی‎ترین این میدان‎ها میدان سرخ است.

لغو نظام سرفاژ (نظام فئودالی که در آن دهقان به زمین‎دار تعلق داشت و قابل خرید و فروش بود) در سال 1861 باعث ورشکستگی بزرگ ‎مالکان شد. آنها جنگل و بیشه خود را فروختند. درختان این جنگل‎ها را بریدند و بجای آن قطعات زمین (داچا) برای استراحت کارمندان و تاجران و روشنفکران فراهم نمودند. در زمان شوروی به اهالی شهر مسکو از طریق محل کار قطعات زمینی به مساحت 600 متر تعلق می‎گرفت. در حال حاضر تقریباً تمام اهالی مسکو از چنین قطعه زمین‎هایی برخوردار هستند و آنهایی که فاقد آن هستند می‎توانند براحتی آن را خریداری کنند و هیچ گونه محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.

مسکو دارای رودخانه‎های زیادی است که از معروف‎ترین آنها می‎توان از رودخانه مسکو، یائوزا، سٍتون و سخودنیا نام برد. رودخانه‎های مسکو در مسیر حرکت خود گودال‎های زیادی ایجاد می‎کردند که عبور از آنها به ویژه در فصل بهار تقریباً غیرممکن بود. جریان خروشان آب پل‎های چوبی را با خود می‎برد. علاوه بر آن، گودال‎ها مساحت زیادی را اشغال کرده بودند. به این دلیل اهالی مسکو به پر کردن این گودال‎ها پرداختند. اما این رودها برای حرکت خود از راه‎های زیر زمینی جدید استفاده کرده و حتی انبارهای زیرزمینی خانه‎ها را پر کرده و پایه‎های خانه‎ها را شسته و با خود می‎بردند. در اواسط قرن 19 تصمیم گرفته شد یک عمارت جدید به دانشگاه دولتی مسکو(لومونوسف) اضافه شود. وقتی برای انجام کارهای ساختمانی گودالی حفر کردند، آب بطور غیرمنتظره با شدت تمام فواره زد و گودال به آن بزرگی را بسرعت پر کرد. معلوم شد سال‎ها پیش گودال آبی اوسپنسکی در محوطه دانشگاه وجود داشته که رودهای پر آب و خروشانی در ته آن جریان داشت. این گودال را پر و فراموش کردند. اما این رود راه زیرزمینی برای خود پیدا کرده و حالا دوباره آزاد شده بود. مضحک‎تر از همه در این ماجرا این بود که آب از زیر زمین خرچنگ زنده‎ای را به سطح زمین آورد. این خرچنگ را گرفتند و درون بانکه انداختند و در کلاس درس به دانش‎آموزان نشان داده و ثابت می‎کردند که خرچنگ‎ها بدون نور خورشید هم می‎توانند زندگی کنند. در قرن 19 رودهای کوچک زیادی ناپدید شدند. فقط در سال 1937 با ساخت کانال مسکو – ولگا توانستند رودهای باقی‎مانده را نجات دهند. ساختن کانالی که می‎بایست رودهای مسکو، ایسترا، سیسترا، دوبنا و بالاخره ولگا را بهم متصل کند فقط در سال 1825 شروع شد و 19 سال(!) طول کشید تا این کانال برای بهره‎برداری آماده شود. از سال 1947 این کانال را به افتخار هشتصدمین سالگرد مسکو کانال مسکو نامیدند. با ایجاد سیستم کانال‎ها و دریاچه‎های مصنوعی، مسکو بندری شد که به 5 دریا راه داشت و دارد. مسکو دارای راه‎های آبی به غرب- به دریای بالتیک، به شرق به دریای سفید به جنوب به دریای خزر و دریای سیاه و دریای آزوف است. شما می‎توانید کوپه‎ای در کشتی مسافربری رزرو کنید و سفر خوبی را از مسکو تا شهرهای واقع در ساحل ولگا، نوا و حتی تا کشورهای خارجی ساحلی آغاز نمایید.

باغ‎ها و باغ‎های وحش در مسکو از زمان‎های بسیار قدیم ایجاد شدند. تزار آلکسی میخائیلوویچ در قصبه ایزمائیلوف که در سال 1656 به محل زندگی تزار مبدل شد، مبتکر ایجاد باغ‎های بسیار زیبایی بود. در سال 1864 باغ وحش مسکو گشایش یافت. در آن زمان فقط 286 جانور در آن جا داده شده بود، اما هم‎اکنون 7500 جانور (750 نوع) در این باغ‎وحش ساکن هستند. در اسناد و مدارک باقی مانده از زمان تزار آلکسی میخائیلوویچ نه تنها از باغ‎وحش ایزمائیلوف یاد شده است، بلکه باغ‎های گیاهان دارویی نیز ذکر شده است. در این باغ‎ها تحت نظر گیاه‎شناسان در کنار گیاه‎های دارویی درخت میوه کاشتند. بنا به دستور پطر اول در سال 1706 باغ گیاهان دارویی در جنب بیمارستان مسکو ایجاد شد که در سال 1805 آن را به دانشگاه مسکو واگذار کردند و آن را باغ نباتات نامیدند. باغ نباتات در قرن 18 از محبوبیت زیادی برخوردار شد و هزاران نوع گیاه از کشورهای هند، آمریکا، اروپای غربی و سیبری در اینگونه باغ‎ها پرورش داده می‎شد. در سال 1945 در اطراف مسکو باغ اصلی نباتات مسکو ایجاد شد که دارای 25 هزار نوع گیاه است.

در باره اقوام ساکن مسکو باید بگوییم که مسکو شهری کثیرالمله است. از اولین خارجیانی که در مسکو ساکن شدند باید از یونانی‎ها - ساکنان بیزانس آن زمان، نام برد که مذهب ارتدکس را با خود به مسکو آوردند. فئوفام گرک (1405 – 1340) یکی از اولین شمایل‎نویسان روسی بود که از یونان به سرزمین روس(مسکو) آمد. بازسازی دیوار و کلیسای جامع در کرملین در زمان ایوان سوم توسط معماران ایتالیایی صورت گرفت. خارجیان زیادی در زمان حکومت پطر اول در مسکو ظاهر شدند. در طی قرن 19 اقوام جدیدی مانند کولی‎ها، آشوری‎ها در مسکو ظاهر شدند. در طی ده ه‎های اخیر تعداد خارجیان ساکن در مسکو بیشتر شده است که دانشجویان اکثریت آنها را تشکیل می‎دهند. و در سال‎های اخیر بر تعداد دانشجویان ایرانی افزوده شده است.